SSD için Windows’a İnce Ayar

SSD için Windows’a İnce Ayar

Flash sabit diskler hem hızlı hem de çok sağlamlar. Ancak doğru olmayan Windows ayarları bu avantajı ortadan kaldırdığı gibi SSD’lerin çökmesine de yol açıyor. Bu yazıda yeni nesil depolama ünitenizin ömrünü nasıl artıracağınızı bulabilirsiniz.

Önceleri denklem çok basitti: hızlı işlemci hızlı bir PC anlamına geliyordu. Günümüzde ise çok çekirdekli işlemciler o kadar hızlı ki dar boğaz bu sefer de sabit disklerde meydana gelmeye başladı. Dolayısıyla denklemi şu şekilde değiştiriyoruz: hızlı sabit disk eşittir hızlı bir PC. Sonuç olarak Solid State Disk’ler (SSD) yüksek fiyatlarına rağmen ideal bir seçim halini aldı. Veri elektronik olarak depolanıyor ve onları yavaşlatacak bir mekanik aksam bulunmuyor. Dahası, aynı anda birçok flash belleğe yazıp okuyabildiği için çok etkileyici erişim süreleri sunabiliyor.

Peki hiç mi sorun yok? Tam değil. Neticede işletim sisteminin de bu yeni teknolojiye adapte olması gerekiyor. Yeni gelecek Windows 7′yi kullananlar için bir sorun yok. Ancak geriye kalanların bir şeyler yapması gerekiyor. Windows XP ve Vista hala SSD’nin tam olarak ne olduğunu anlamakta zorlanıyor. Onun yerine basitçe normal bir sabit diskmiş gibi davranıyorlar. Bu SSD’yi yavaşlatacağından hiç de iyi bir fikir değil. Dahası: doğru olmayan Windows ayarları SSD’nin erkenden çökmesine sebep oluyor.Ancak her şeyden önce isterseniz Windows’un flash bellekler ile neden problem yaşadığına kısaca bir bakalım.

Flash hücreler: Sınırlı servis ömrü

Bir SSD üzerindeki en küçük birime hücre (cell) adı verilir ve bunların içinde elektrik yükü depolanır. Bu hücreler temel olarak ikiye ayrılır: Tek katmanlı (Single Level Cells:SLC) ve çok katmanlı (Multi Level Cells: MLC) hücreler. SLC’ler 0 ve 1 olarak da nitelendirebileceğimiz iki farklı yük tutabilirler, örneğin: 1 bit. Diğer taraftan MLC’ler dört değişik yük taşıyabilirler, örneğin 2 bit. Böylece aynı hafıza alanında 2 kat daha fazla veri depolayabilirler. Ancak bu iki kat depolama yoğunluğunun SLC’ye göre bazı dezavantajları da vardır. Yazma işlemi 3 katı kadar uzun sürer. Ek olarak flash hücrelerin ömrünü de dramatik olarak azaltır.

SLC minimum 100.000 yazma işlemi ile başa çıkabilirken MLC bunun sadece onda birine dayanabiliyor. 10.000 yeterince büyük bir rakam gibi görünebilir, ancak Windows otomatik olarak sayısız yazma işlemi gerçekleştiriyor ve SSD birkaç ay içinde tamir edilemeyecek şekilde hasar görüyor. İşte bu yüzden SSD denetçisi tüm hücrelere eşit sayıda yazdırılmasına ve bunun sık olmamasına özen gösterir. Bu yıpranma dağıtımı SSD’lerin ortalama servis ömrünü birkaç yıl artırır.

Problem: Silme işlemi sırasında SSD yıpranır

Bir flash hücre ancak belirli sayıda silme işlemine dayanabilir. Yine de denetçi ne zaman dolu bir hücreye yazmak istese önce içeriğini silmek zorundadır. Manyetik disklerden farklı olarak SSD verileri doğrudan üzerine yazamaz.

Çözüm: Yıpranma dağıtımı flash hücreleri koruyor

Denetçi flash hücrelerin eşit sayıda ve düzenli aralıklarla yazıldığından emin olmak zorundadır. Bunun için iki yıpranma dağıtımı metodu kullanır:

Dinamik: SSD denetçisi işletim sisteminden her ne zaman veri yazma isteği alırsa, üzerinde en az yeniden yazma işlemi gerçekleştirilmiş blokları arar.

Statik: SSD sık kullanılan bloklardaki verilerin yerlerini daha az kullanılanlarla düzenli olarak değiştirir.

Yıpranma dağıtımı: Eş zamanlı kullanma

Yıpranma dağıtımı için SSD denetçisi iki tabloya erişir: Dosya tablosu mantıksal hafıza bölümlerinin fiziksel olanlara çevrimini içerir. Diğer tablo ise silme tablosu olarak bilinir ve bir bağımsız bloğun üzerine ne sıklıkla yazıldığının bilgisini içerir. SSD üzerine yeni bir dosya depolanacağı zaman denetçi silme tablosu üzerinde en az yazılmış blokları arar. Ancak bu tek başına yeterli değildir.

Örneğin, eğer Windows altında Photoshop gibi bir yazılım kurarsanız, program dosyaları her zaman aynı blok içinde kalacaktır. Diğer taraftan fotoğrafları depoladığınız bloklar daha sık kullanılacak ve daha hızlı yıpranacaktır. Denetçi her zaman az kullanılan bloklardaki veri ile sık kullanılanların yerini değiştirecektir. Sadece bu iki metot birlikte kullanıldığında yıpranmayı tüm bloklarda eşit olarak dağıtabilir. Yıpranma dağıtımı SSD denetçisinin verileri otomatik olarak düzenleyeceğini varsayar. Manyetik veri ortamlarından farklı olarak, Windows’un verilerin fiziksel konumları hakkında hiçbir kontrolü yoktur.

Yazma: Sistem kaynaklı frenleme

Bir SSD yeni veriyi sadece içeriği daha önceden silinmiş flash hücrelere yazabilir. Manyetik sabit disklerden farklı olarak doğrudan üzerine yazması mümkün olmaz. Bu yazdırma işlemini anlayabilmek için ilk olarak SSD’nin organizasyon yapısını bilmek gerekir: Bağımsız bit’ler içeren flash hücreler SSD’lerin çeşitlerine göre 2KB ile 4 KB oluşturan sayfalara ayrılır.Sayfalar 128Kb ile 512Kb arasında değişen blokların parçalarıdır. Her ne kadar SSD bağımsız olarak her sayfaya yazabilse de ancak tüm bir bloğu silebilir. Ancak dosyalar sadece dosya sisteminde silinmiş olarak görünür.

Sonuç olarak her ne kadar SSD’deki veri, sayfaları işgal etmeye devam etse de bu bölümler Windows içinde boş alan olarak değerlendirilecektir. SSD denetçisi sadece ilgili sayfalara veri yazmak istediği zaman bloğu temizler. Yazma işlemi sırasında disk denetçisi blokları araştırır; silinmemesi gereken sayfaları geçici bir hafıza alanına taşır ve ardından ilgili bloğun flash hücrelerini siler. Ancak ondan sonra boşaltılmış alana yeni veriyi ve tabii ki taşınan eski verileri yazar.

Bu dolambaçlı işlem çok iyi SSD’lerde bile yazma işlemini %40′lara varan oranda yavaşlatır. Bu performans kaybı içinde hala yazılmamış bu sayfalar olduğundan sadece yeni flash disklerde fark edilmeyecektir. Ancak çok kısa bir süre sonra sabit disk yıpranma dağıtımı yüzünden kapasitesini dolduracaktır. Bunun üstesinden gelmek için üreticiler, sabit disk üzerinde normal olarak işletim sistemi tarafından görülemeyen ve içinde boş sayfalar olan ek hafıza alanları da sağlıyorlar. Yine de bu metod ile yazma hızındaki yavaşlama sadece bir süre daha geciktirilebiliyor. Bu gizemin çözümü sabit disk özellikleri içinde bulunan TRIM komutunda yatıyor. Bu silme komutunu kullanarak işletim sistemi sildiği bloklar hakkında sabit diske bilgi verir. SSD denetçisi bir sonraki yazma işleminden önce sık sık ilgili blokları temizler.

Windows 7 TRIM’e aşina olsa da Vista ve XP bu komutu anlayamıyorlar. Dahası bu, SSD sabit disklerin firmware’inde çok nadir olarak bulunuyor. Ancak Intel, Windows 7 ile birlikte yeni SSD’leri için TRIM destekleyen bir firmware güncellemesi yayınlayacağını çoktan duyurdu bile. Intel ayrıca XP ve Vista için de bağımsız olarak araçlar sunmayı planlıyor.

Sıralama: Disk bölümlerine ince ayar

Windows 7′nin aksine Vista ve XP SSD’ler gibi çalışmadığı için böyle bir araca gerek duyulacaktır. Örneğin, Windows XP, sistem disk bölümünü sabit diskin 126. sektöründen başlatır. Ancak bu bir SSD için bir sayfanın ortasına denk gelmesi demektir. XP pratikte birçok dosyada sayfaların sadece yarısına yazacağı için bu kabul edilemez. Bu gereksiz okuma ve yazma işlemine neden olacaktır. Microsoft’a göre SSD’ler bu yüzden %50 oranında yavaşlıyorlar. XP içinde sistem disk bölümü için başlangıç sektörünü 4KB’lık NTFS cluster’ları SSD sayfalara uyacak şekilde ayarlamanız gerekir. Bu ayarlama disk biçimlemeden önce yapılır. Tüm veri okunamaz duruma geleceği için bu yöntem sadece yeni SSD diskler için geçerlidir. Vista içinde disk bölümlerinin limitleri sayfalar ile uyum gösterir. Eğer XP için disk bölümünü Vista altında yaparsanız sorunu çözmüş olursunuz. Eğer sadece XP’niz varsa Microsoft’un web sayfasından indirebileceğiniz Diskpart aracını kurun. SSD’nizi bilgisayarınıza ikincil bir disk olarak bağlayın ve “Başlat/Çalıştır/Diskpart” komutu ile aracı başlatın. Şimdi şunları girin:

list disk

Bu araç bağlı veri medyalarını görüntüleyecektir; SSD genellikle “Disk 1″ olur. Eğer öyleyse şunu yazın:

select disk 1

Araç veri medyasını kayıt eder etmez disk bölümleme seviyesine geçin:

list partition

Diskpart hiçbir bölüm bulunmadığını belirtecektir. Şimdi 128. sektör ile doğru hizalanacak yeni bir bölüm oluşturabilirsiniz:

create partition primary align=64

Diskpart şimdi SSD için ince ayarlanmış bir bölüm oluşturacaktır. Ancak yine de hemen aktif hale getirmeniz gerekir

active

ancak bundan sonra SSD de başlangıç bölümünüz olarak tanımlanacaktır. Simdi Windows’un kullanmaya çalışırken SSD’nize zarar vermeyeceğine emin olmak için birkaç ayar daha yapmamız gerekiyor.

Windows: Sistem servislerini engelleme

İlk olarak Windows disk birleştirmeyi devre dışı bırakarak başlayabiliriz. Bu servis performansı artırmayacağı halde gereksiz yazma işlemleri yapmaktadır. Başlat menüsünde “Tüm Programlar/Donatılar/Sistem araçları” altında “Disk birleştirici ‘ye tıklayın ve burada SSD’niz üzerindeki tüm disk bölümlerinin başındaki onay işaretini kaldırın. Prefetch servisinin bile SSD’nin okuma işlemlerine pek bir faydası yoktur. Bunun yardımı ile XP ve Vista sık kullanılan programları belirleyerek hafızaya daha hızlı yüklenmesini sağlarlar. Prefetch servisini kayıt defterinden iptal edebilirsiniz. Başlat menüsünden Çalıştır seçeneğini seçin ve burada “regedit” yazıp çalıştırın. Ardından

“HKEY_LOCAL_MACHINESYSTEMCurrentControlSetControlSession Manager MemoryManagementPrefetchParameters”

anahtarını bulun ve “Enable Prefetcher” DWORD değerini “0″ olarak değiştirin. Vista da bu tür gereksiz sistem işlemlerine yol açan iki servis içermektedir: Superfetch ve Readyboost. Bu iki servisi de “Bilgisayar Yönetimi/hizmetler” altından kapatabilirsiniz. Bunun için ilgili servis üzerine tıklayıp “Özellikler” altından “Başlangıç türünü” “Devre dışı” olarak ayarlayın.

Yazılım: Ekstraları devre dışı bırakın

Windows üzerinde ince ayara devam ederek yazma erişimini gözle görülebilir bir şekilde azaltmaya devam edebilirsiniz. Ancak bu ipuçlarının konfor ve güvenlik konusunda sizi bir miktar sınırlayacağını da unutmayın. Eğer düzenli(!) bir şekilde harici bir veri taşıyıcısına verilerinizi yedekliyorsanız Windows’un sistem geri yükleme özelliğini devre dışı bırakabilirsiniz. Dahası özellikle Windows Ultimate altında Volume Shadow Copy servisinin etkinliğini biraz kısıtlayabilirsiniz.

Burada Windows sistem ile ilgili verileri, kurulmuş programları ve hatta dosyaları koruma altına alır. Servisi devre dışı bırakarak bir kez daha SSD’nin kısa zamanda kapasitesini doldurmasını ve yazma hızlarında düşme yaşanmasını engelleyebilirsiniz.İntrenet gezginleri de otomatik olarak sabit diske bir çok veri yazarlar.. Bunun önüne geçebilirsiniz: IE8 içindeki “Güvenlik/Inprivate filtreleme” ya da Firefox 3.5 içindeki “Tools/Start private browsing” özelliklerini kullanın.

Teknik olarak swap dosyasını kullanmadan da çalışabilirsiniz. Sadece çok az program bu dosya ile daha akıcı çalışmaktadır. Eğer 4GB hafızaya sahipseniz Denetim Masasından swap’i devre dışı bırakmayı deneyebilirsiniz. Eğer kullandığınız yazılımlardan biri sorun çıkarırsa tekrar basitçe geri alabilirsiniz. Bu tür ince ayarlar yaparken her zaman tek bir şeyi aklınızdan çıkarmamanız gerekir: Hiç ince ayar yapmasanız bile bazı iyi SSD’ler manyetik sabit disklerden belirgin şekilde daha hızlı çalışır.

SSD’ler için değersiz araçlar

Sistem uygulamaları içindeki programlardan flash sabit diskler için yararlı olanlar yok denilebilecek kadar az. Aşağıdaki araçlardan uzak durmalısınız:

DİSK BİRLEŞTİRİCİLER

SSD’lerde bu işlemin hiç bir anlamı yoktur. Hatta gereksiz yazma işlemi ile üstüne bir de zarar verirler.

VERİ ÖĞÜTÜCÜLER

Öğütücüler SSD üzerinde bir dosyanın üzerine yazılacağının garantisini veremiyor. Verinin tamamen kaldırılması için SSD’nin tamamen biçimlendirilmesi gerekiyor.

GERÇEK ZAMANLI VEDEKLEME

Sistem içindeki değişiklikleri gerçek zamanlı olarak izleyen ve anında yedekleyen araçlar sabit disk üzerine sürekli olarak veri yazar..

SABİT DİSK TESTLERİ

Bu araçlar sadece SSD’nin hızlı olduğunu doğrulamak için birçok yazma işlemi gerçekleştirirler. Ancak bunu zaten biliyorsunuz.